Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) tarafından BBC’ye yapılan açıklamaya göre Afganistan’da bu yıl ortaokula başlaması gereken 330 binden fazla kız çocuğu okula gidemeyecek. Taliban yönetimi 2021’de kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra okula gidemeyeceğine karar vermişti. 13 yaşındaki Zayneb bu ay yeni okuluna başlayamayacak kız çocuklarından biri.
Zayneb son birkaç aydır omletten nefret ediyor. Yağda yumurtanın ve sütün kokusu onu, hala okula gittiği geçen yıla götürüyor.
Daha altı ay öncesine kadar mutluydu. Sabah namazına kalkıp ardından ağabeyi ve kız kardeşleriyle okula yürüyordu. Kardeşleri yeni okul dönemine onsuz başlayacaklar. Omlet ona kaçırdığı şeyleri hatırlatıyor.
Zayneb bir süredir kızların altıncı sınıftan sonra okula gidemeyeceğini biliyordu. Ama bir şeylerin değişeceğini umuyordu. Öğrenmeyi çok seviyordu ve bilimden sanata tüm derslerinde çok başarılıydı.
Babası gururla “sınıf birincisi” derken Zayneb utanarak gülümsüyor. İstediği herhangi bir kariyer alanında başarılı olabilirdi. Ancak geçen Aralık’taki okul sınavlarının ardından baş öğretmenleri sınav salonuna girip Zaynab ve yaşıtı kızlara Mart’ta okula dönemeyeceklerini söyledi.
Kızının morali bozuk bir şekilde eve geldiğini gören babası Şahir, “Çok üzüldü. Onu öyle görmek çok zordu. Kızlarım için hiçbir şey yapamıyorum, baba olarak şuçlu hissediyorum” diyor. Şahir, ailesini Afganistan’dan kurtarmaya çalışmıştı ama başarılı olamamıştı.
Zayneb, şifrelenmiş bir video görüşmesi üzerinden, yumuşak bir ses tonuyla, “Hayallerim bir kara deliğe gömülmüş gibi hissediyorum” diyor. Babası onun adına kısa bir mola rica ediyor. Bu sürecin ailesi için çok yorucu olduğunu söylüyor.
Zayneb gibi kızlar için kalan tek seçenek devlet kontrolündeki dini medreselere gitmek. Ancak Afganistan’daki BM özel temsilcilisi Roza Otunbayeva, geçen Aralık’taki Güvenlik Konseyinde medreselerde kız çocuklarına matematik ya da İngilizce öğretilip öğretilmediği sorusunun cevabını bulamadıklarını söylemişti.
Zayneb’in babası medresenin kızına kapsamlı bir eğitim sunamayacağını söylüyor:
“Okula alternatif değil. Sadece dini konuları öğretecekler. Onu dini bir medreseye göndermeye gerek görmüyorum”.
Taliban Afganistan’ı başkent Kabil’i 15 Ağustos 2021’de ele geçirdiğinden beri yönetiyor. Bundan kısa bir süre sonra ABD öncülüğündeki NATO birlikleri ülkeden çekildi. Taliban yönetimi düzenlediği ilk basın toplantısında ülkeyi 1996 ve 2001 arasında yöneten “sabit fikirli Talibancılar” gibi olmayacaklarının sözünü vermişlerdi.
Sözleri, “Kendi çerçevemiz kapsamında kadınların okula gitmesine ve çalışmasına izin vereceğiz. Kadınlar toplumumuzda çok aktif olacak” şeklindeydi.
Ancak bunu kadın haklarındaki gerileme izledi. Aylar içinde ortaokula giden kızların okula erişimi engellendi.
Onu üniversiteler ve çok sayıda iş yeri izledi.
Bugün kadınların yanlarında bir erkek olmadan evi terk etmelerine ya da kamusal parkları ziyaret etmelerine izin verilmiyor.
Tablo pek iç açıcı değil. UNICEF, BBC’ye 2021’den bu yana okul yasaklarından etkilenen kızların sayısının 1,4 milyondan fazla olduğunu söyledi. Bunlar arasında 2023’te altıncı sınıfı bitiren 330 binden fazla kız çocuğu, bu yıl okula devam edemeyecek.
Yine de herkes Taliban’ın emirlerine uymuyor.
Zayneb’in ailesi, çevrelerinde topluluk öncülüğünde özel girişimlerin başladığını söylüyor ve kızları burada İngilizce derslerine katılıyor. Kimse bunun ne kadar süreceğini bilmiyor ama şimdilik Zayneb burada yeni arkadaşlar ediniyor.
Elinden geldiğince onları neşelendirmeye çalışıyor. BBC’ye, “Kendi hobilerini keşfetmeleri için onları cesaretlendirmeye çalışıyorum, onları sanata yönlendiriyorum” diyor.
Zayneb çizim yapmayı seviyor. Okula geri gidemeyeceğini öğrendiği günden itibaren buna yönelmiş.
BBC’ye gönderdiği çizimlerinden birinde, bir kız çocuğu kilitli bir okul kapısında bekliyor. Bu çizime “Afgan kızları için kara günler” ismini vermiş.
Ancak son aylarda kendisini olumlu bakmaya zorlamış. Şimdi güzel şeyler resmediyor, gökyüzü, yüksek bina, bir çiçek, güneş ya da hayallerinin gerçekleştiği bir gelecek. Dünyaya vermek istediği mesaj Afganistan’daki kız çocuklarının unutulmaması gerektiği:
“Afgan kızların haklarını geri almasına yardım edin. Afgan kızları çok yeteneklidir. İhtiyacımız olan tek şey fırsat.”
BBC Taliban’dan yorum talebinde bulundu ancak yanıt alamadı.
Haber Alia Farzan, Megha Mohan, Mariam Aman ve Georgina Pearce
Hikayedeki isimler güvenlik gerekçesiyle değiştirilmiştir.
